پاورپوینت بررسی نظریه های ساخت و توسعه شهری
بخشی از مطلب
- ساخت دوایر متحدالمرکز( نظریه ارنست یرگس )
این طرح به عنوان نظریه ای متحدالمرکزی شناخته شده است. الگوی ساخت شهر بر
این اصل استوار است که توسعه شهر از ناحیه مرکزی به طرف خارج شهر صورت
گرفته و تعدادی مناطق متحدالمرکز را تشکیل می دهد. این مناطق، با ناحیه
مشاغل مرکزی شروع شده و به وسیله منطقه در حال تحول احاطه می شود، که خود
در حال تبدیل به ادارت و صنایع سبک بوده و یا به واحدهای مسکونی کوچکتری
تبدیل می شوند. این قسمت، ناحیه ای است که مهاجرین شهر به طرف آن جلب می
گردند و به نوبه خود یا مسکن کارگران است یا محل بعضی از ساختمانهای قدیمی
شهر. قسمت اعظم منطقه سفرکنندگان در بیرون منطقه ساخته شده شهر قرار دارد.
قسمت اعظم منطقه سفرکنندگان، احتمالا بصورت اراضی باز است. اما دهکده هایی
که در داخل آن وجود دارد، اغلب خصوصیات خود را تبدیل به سکونتگاههای
خوابگاهی می نماید. (شیعه،1378:60)
2- ساخت قطاعی شهر ( نظریه همر هویت)
در توجیه نظریه (ساخت قطاعی شهر) باید گفت که: چنین توسعه ای را نمی توان
مغایر با نظریه دوایر متحدالمرکز دانست. برخلاف نظریه دوایر متحدالمرکز در
نظریه ساخت قطاعی شهر شهرها نمی توانند برای همیشه حالت دایره ای شکل بودن
مناطق داخلی خود را حفظ کنند. حالت قطاعی بیش از دایره ای زمینه مساعدی را
جهت توسعه به دست می آورد. در این نظریه عامل اجاره خانه می تواند به عنوان
راهنما، مطالعه شهر را عملی سازد. در ساخت قطاعی شهر، راههای شعاعی از
مرکز شهر به اطراف کشیده می شود و عامل دسترسی به این راهها و یا دوری از
آنها، قیمت زمینهای شهری را در مناطق مختلف شهر تعیین می کند.
(شیعه،1378:ص61)
3- ساخت ستاره ای شهر
نظریه ساخت دایره ای شکل شهر، نمودار حالت یک شهر ساکن و ثابت نمی باشد.
بلکه در اغلب موارد به علت رشد و توسعه شهر، متحرک و غیر ثابت است. توسعه
شهر می تواند به دو صورت عملی شود: یا در اطراف خود توسعه پیدا کند، و یا
به وسیله عمل تمرکز در داخل آن رشد پیدا نماید.
به موازات افزایش جمعیت، سازمانها و تاسیسات بخش مرکزی شهرها، مراحل مختلف
اکولوژی شهری (جدائی گزینی، هجوم و جایگزینی، توالی و تسلسل و...) ظاهر می
شود، و در اثر ایجاد موج توسعه، شهر به نواحی اطراف و بیرونی خود توسعه می
یابد. حرکت جمعیت، تاسیسات، صنایع و سازمانهای شهری به اطراف شهر ها، به یک
شکل عمل نمی نمایند، و از جهات مختلف شهر به سوی ناحیه مرکزی شهر، به یک
مقیاس صورت نمی گیرند. در مقابل توسعه شهر، وجود موانع طبیعی مانند شیبهای
تند، تپه ها و کوهها، عاملی بازدارنده است، لذا شهر یا بدان جهات توسعه
پیدا نمی کند و یا در صورت توسعه، مشکلات و افزایش هزینه هایی را به دنبال
دارد.
مسیر های حمل و نقل، شاهراه ها، خیابانها و خطوط آهن، همه تحت تاثیر وجود
عوامل نامنظم و نامساعد طبیعی شهر ها و اطراف آنها واقع می شوند. چنین شبکه
های ارتباطی سعی دارند که در شکل شعاعی بوجود آیند، ولی عملا تعداد معدودی
از آنها به حداکثر ظرفیت و کارایی خود دست می یابند. لذا، امکانات دستیابی
به مسیرهای حمل و نقل ، میزان تراکم را در سطح شهری افزایش می دهد و
زمینهای شهری با امکانات وسیع حمل و نقل نسبت به سایر زمینه، دارای ارزش
بیشتری می شوند.
در جریان دگرگونی هایی که در نتیجه عملکرد امکانات حمل و نقل و شبکه راهها
در سطوح شهری مشاهده می گردد، شکل دایرهای مناطق متحدالمرکز تعدیل یافته و
به شکل شعاعی و یا ستاره ای تبدیل می شود و به توسعه شهر، ساخت ستاره ای می
بخشد. ( شیعه،1378:ص63)
4- ساخت عمومی شهرها
براساس نظریه رابرت دیکنسن، محدوده های ساخت شهر بقرار زیر است:
الف- منطقه مرکزی: شامل مرکز و بخش قدیمی شهر، که مجموعه ای از مراکز عمده
فروشی، خرده فروشی، تجاری و اداری و بخشی از واحدهای مسکونی است.
ب- منطقه میانی: که شامل یک منطقه مسکونی متراکم می شود و صنایع سبک کوچک رانیز، در خود جای داده است.
ج- منطقه بیرونی: که اصولا به عنوان یک منطقه مسکونی بشمار می آید. این
منطقه، منطقه ای باز با فضاهای پر وسعت و پارکهای عمومی است. در این منطقه،
خصیصه های شهری در محل تقاطع وسایل ارتباطی، یک هسته قدیمی، یک بازار
محلی، یک روستا یا هسته کهن صنعتی، شکل یافته و همه جا گیر می شود.
د- حاشیه شهر یا مرزهای ده شهر: که یک منطقه بیرونی حومه شهری است و آنسوی
مرزهای اداری شهر واقع شده است و یک حوزه پر وسعت روستایی به شمار می رود.
با توسعه شهر، مناطق مسکونی به سوی منطقه بیرونی پیش رفته و صنایع جدید در
مسیر راههای ارتباطی مهم و در اطراف شهرکها و روستاها ایجاد می شوند
5- ساخت طبیعی شهر ها
این نظریه بر مبنای ویژگیهای جغرافیایی شهر استوار است. بدین صورت که
مشخصات طبیعی شهر و خصیصه های فرهنگی مردم، ساخت حوزه طبیعی شهر را معلوم
می نماید. این نوع شهر ها معمولا تابع کامل فرم و خصوصیات آب و هوایی و
مسائل و عوامل اجتماعی بوده و در حقیقت، طبیعت و انسانها در فرم گیری شهر
دخالت مستقیم داشته اند. . (شیعه،1387: 65)
6- ساخت خطی یا کریدوری
این نوع شهر ها معمولا در مسیر راههای آبی یا رودخانه ها و یا در مسیر شبکه
های اصلی ارتباطی و راهها و جاده های اصلی و راه آهن شکل گرفته و توسعه می
یابند. بر اساس این نظریه، در گذشته شهر ها در اغلب اوقات حوزه های شهری
توسعه خود را از شکل ستاره ای شروع نموده و به شکل دایره ای نزدیک می شدند.
ولی توسعه شبکه راهها و مسیرهای اصلی ارتباطی، تمایل به توسعه شهر را در
مسیر چنین شبکه هایی به صورت خطی یا کریدوری قرار می دهد. در محل تقاطع
مسیر های اصلی است که تراکم شهری افزایش یافته و انبوهی به اوج خود می رسد.
در محل تقاطع مسیر های اصلی است که تراکم شهری افزایش یافته و انبوهی به
اوج خود می رسد. این طرح یکی از عوامل اصلی توسعه شهری را در سالهای اخیر
به وجود آورده و اسکلت بندی و قالبهای آنرا شاهراههای جدید و خطوط آهن،
توام و با هم شکل داده اند.
این خطوط نفوذ خود را نه تنها در داخل حوزه های متروپلیتن گسترش می دهند،
بلکه با جابجائی مردم و کالاها، شهرنشینی را بین شاخه های چنین حوزه هایی
که قبلا فاصله زیادی با هم داشتند به توسعه سریع وا می دارد.
در سیستم خطی یا کریدوری بعضی از شهر ها وظایف جدیدی را می پذیرند و برتر و
سریعتر از سایر شهر ها به توسعه خود می پردازند. (شیعه،1387: 66)
7- ساخت چند هسته ای (نظریه ادوارد اولمن و چانسی هاریس)
اساس این تئوری بر این اساس است که شهر های کوچک تنها دارای یک مرکز و یا
هسته واحد می باشند. اما شهر های بزرگ امروز، همگی دارای هسته های متعددی
هستند که در داخل شهر ها، ارتباط مسیرهای حمل و نقل، تشکیل این هسته ها را
امکان پذیر می سازد.
در شهر ها، مسیرهای حمل و نقل از یک سری ایستگاه های خطی، در طول مسیرشان برخوردارند. در
در داخل شهرها نیز، فعالیتهای اقتصادی در تقاطع وسایل نقلیه و مسیر های
اصلی شهر که قابل دسترسی اکثریت مردم شهر است، توسعه می یابند. مناطق
صنعتی، امکانات تفریحی، مدارس، دانشگاهها و حتی قبرستانها، جمعیتی را به
سوی خود جلب می کنند که ایجاد تاسیساتی را در مجاورت خود لازم دارند. به
دنبال آنها یک نوع مرکزیت و یا هسته جدید شهری تکوین می یابد. با تکمیل
عملکردهای وسائل نقلیه و شبکه راهها، توسعه قسمتهایی از شهر، ساخت چند هسته
ای به خودمی گیرد و بر این روال به فعالیت می پردازد. لذا استفاده از
اراضی شهر غالبا در اطراف چند هسته مستقل شهری ظاهر می شود، نه در کناره
های یک هسته یا یک مرکز معین. عنوان هسته دراین نظریه به همه فعالیتهایی
اطلاق می شود که در اطراف خود به توسعه شهر امکان می بخشد، که از آن جمله:
مناطق مسکونی، تجاری، صنعتی، دانشگاهی، مذهبی و زیارتگاهی، عمده فروشی و
مانند آنها.
بخش مرکزی شهر ها هسته ای از مناطق عمده فروشی و خرده فروشی، بانکها و
دفاتر تجاری را در خود دارند. تاسیسات عمده فروشی بیشتر به تشکیل هسته هایی
در طول راههای اصلی تلاش دارند. صنایع سنگین شهر، در منطقه های حاشیه ای
شهر، هسته جدیدی را به وجود می آورند. (شیعه،1387: ص64)
و....
